شرکت دانشبنیان (Knowledge-based Enterprise) به شرکتی اطلاق میشود که دانش و فناوری جزئی جداییناپذیر از داراییهای آن محسوب میشود. در ایران، این شرکتها به صورت خصوصی یا تعاونی با هدف تلفیق علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانشمحور و تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در حوزه فناوریهای برتر و با ارزش افزوده بالا، مطابق معیارهای قانونی تأیید میشوند.
محدودیتهای قانونی:
بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، شرکتهای دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و نیز شرکتهایی که بیش از ۵۰٪ مالکیت آنها در اختیار این نهادها باشد، از شمول حمایتهای قانونی شرکتهای دانشبنیان خارج هستند.
پیشینه بینالمللی:
در سطح جهانی، کشورهای مختلف نیز مؤسسات مشابهی را ایجاد کردهاند. به عنوان مثال، در روسیه مؤسسه “روستخ” در سال ۲۰۰۷ با هدف توسعه و ادغام شرکتهای فناوری پیشرفته و دانشبنیان تأسیس شد.
قانون حمایت از شرکتهای دانشبنیان:
قانون حمایت از شرکتها و مؤسسات دانشبنیان و تجاریسازی نوآوریها و اختراعات، مشتمل بر سیزده ماده و شش تبصره، در تاریخ ۵ آبان ۱۳۸۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و پس از تأیید شورای نگهبان در تاریخ ۳۰/۸/۸۹ برای اجرا ابلاغ شد.
سطح ۱: محصولات با فناوری برتر، ارزش افزوده بالا و پیچیدگی فنی بالا
سطح ۲: محصولات با فناوری برتر و ارزش افزوده بالا، اما با پیچیدگی فنی کمتر (فاقد معافیت مالیاتی)
۱. نوپا نوع یک:
فاقد سابقه مالیاتی یا درآمد عملیاتی
دارا بودن محصولات سطح ۱ در حد نمونه آزمایشگاهی
۲. نوپا نوع دو:
فاقد سابقه مالیاتی یا درآمد عملیاتی
دارا بودن محصولات سطح ۲ در حد نمونه آزمایشگاهی
۳. تولیدی نوع یک:
حداقل ۲۵٪ درآمد عملیاتی از فروش محصولات سطح ۲
۴. تولیدی نوع دو:
دارای سابقه درآمد عملیاتی
فعال در حوزه فناوریهای برتر
دارا بودن محصولات سطح ۱ یا ۲ و یا اجرای پروژههای EPC
معافیتهای مالیاتی و گمرکی
تسهیلات بانکی از صندوق نوآوری و شکوفایی
معافیت از پرداخت حق بیمه قراردادها
اولویت خرید داخلی
تخفیف استفاده از خدمات آزمایشگاهی
تسهیلات نظام وظیفه
بر اساس راهنمای فراسکاتی، فعالیتهای تحقیق و توسعه باید دارای ویژگیهای زیر باشند:
جدید و بدیع بودن
وجود خلاقیت
عدم قطعیت
قابلیت بازآفرینی
نظاممندی
سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) سطوح فناوری را به چهار دسته تقسیم میکند:
سطح بالا (بیشترین میزان تحقیق و توسعه)
متوسط به بالا
متوسط به پایین
پایین
این طبقهبندی به ارزیابی دقیقتر فعالیتهای پژوهش و توسعه در شرکتهای دانشبنیان کمک میکند.
مشکلات اصلی این شرکتها عبارتند از:
تامین مالی (دشواری دریافت وام و سرمایهگذاری خطرپذیر) کندی فرآیند قانونی (مدتزمان طولانی ارزیابی و بازنگری)، مشکلات بازاریابی (دشواری نفوذ به بازارهای داخلی و بینالمللی)، مهاجرت نخبگان و عدم ثبات قوانین حمایتی. علاوه بر این، محدودیتهای صادراتی و تحریمها دسترسی به تکنولوژیهای روز را دشوار ساخته است.
